Door: Maaike van der Toorren. Wat heeft een TCK echt nodig in zijn ontwikkelingsjaren? Liefde, betrokkenheid, voedsel, God? Zeker! Voor de steeds veranderende wereld waar TCK’s in opgroeien is het ook goed om stil te staan bij de volgende 9 elementen. We hebben een aantal TCK’s gevraagd hierop te reageren.
Gerrit – woont nu twee jaar in Nederland en heeft daarvoor ruim acht jaar in Hongarije gewoond.
Maaike – heeft in haar jeugd zes jaar in Kenia gewoond en is nu moeder van TCK’s
Nicole – studeert al bijna drie jaar in Nederland en heeft hiervoor acht jaar in Kenia gewoond en negen jaar in Lesotho
1. Een stabiel thuis
We weten hoe belangrijk een stabiele thuissituatie is voor kinderen in het algemeen, en in het bijzonder voor TCK’s. Werk als ouders aan je huwelijk, neem tijd voor elkaar, vergeef elkaar en vorm een team. Maak van elk huis waar je woont een thuis.
Nicole: Mijn ouders zijn mijn stabiliteit. Ik weet dat waar ik ook mag zijn in de wereld, mijn gezin mijn thuis is! Ze hebben altijd steun en begrip getoond en daardoor was ik altijd veilig.
Gerrit: 1. Een stabiel thuis was voor mij erg belangrijk. Ons gezin was er altijd, en als we iets nieuws deden, dan deden we het samen. Mijn ouders doen hun werk samen. De stabiliteit van hun huwelijk (al is dat niet perfect), van hun team-zijn, van het feit dat ze er zijn voor ons (mijn zusjes en mij), is heel waardevol in een wereld die zo onstabiel kan lijken.
2. Vriendschap met andere TCK’s
Het hebben van vrienden die ook TCK zijn geeft een kind een gevoel van thuis zijn. We weten dat TCK’s zich wortelen in relaties en niet in locaties. De gedeelde ervaringen met andere TCK’s zijn van groot belang om als TCK je ergens thuis te voelen.
Nicole: We willen allemaal begrepen worden. TCKs hebben gewoon iets dat samenbindt als we met andere TCKs zijn. Ik heb fantastische vrienden die niet TCKs zijn, maar het is fijn om wel TCKs om me heen te hebben, het geeft herkenning en ondersteuning.
Gerrit: Andere TCKs kennen is gewoon leuk! Te weten dat je niet de enige “gekke” of “bijzonder” tiener bent op de aarde, maar dat er andere families zijn waar drie talen worden gesproken en je leven aan God wijden blijkbaar supernormaal is. Als je dit niet weet voel je je snel eenzaam of raar.
3. Onderdeel zijn van een groep (sport, school, kerk, theatergroep…)
Het gevoel hebben ergens bij te horen en een bijdrage te kunnen leveren is voor veel kinderen van groot belang. Ook voor TCK’s. Zoek in je omgeving bewust naar mogelijkheden waarbij het kan. Soms moet je erg creatief zijn en zelf dingen creëren of verder reizen.
Nicole: Ik weet dat ik verbinding nodig heb en dat is vaak het beste te vinden in een groepssetting. Door bij een studentenvereniging aan te sluiten kon ik gelijk een netwerk opbouwen. Dit netwerk is zo belangrijk om op te bouwen, vooral toen ik net nieuw was in Nederland.
Gerrit: Weten dat je ergens bij hoort en ergens gemist wordt als je er niet bent was voor mij belangrijk.
4. Routines en tradities
Wat is jullie verjaardagstraditie? Wat is jullie gewoonte in het weekend of op de vrijdagavond? Wat is één ding wat jullie in huis hebben dat zorgt voor het ‘thuisgevoel’? Is dat een speciale mok of een kleed? Het hebben van die ‘sacred object’ of habits is rijke grond waarop je kind kan groeien.
Nicole: Iets om aan vast te houden. Daaraan moet ik denken als ik het woord ‘tradities’ hoor. Zoals samen een kerstboom opzetten of altijd Mama’s schilderij ophangen aan de muur in onze woonkamer, welk huis dat ook mag zijn. Dit vormt een bepaalde zekerheid in een heel oncontroleerbaar leven.
Gerrit: Bij ons waren de kleine tradities iets wat thuis echt thuis maakt, en wat mij mijn eigen cultuur gaf, samen met de mensen dicht om me heen. Met m’n pa appeltaart maken, donderdag naar de internationale studentenclub, vrijdag filmavond met de familie.
5. Twee volwassenen, die niet hun ouder zijn, om ervaringen mee te delen
Vaak onderschat maar uit onderzoek is gebleken dat dit advies bijdraagt aan emotioneel stabiele TCK’s die zich kunnen hechten. Misschien iemand uit je team, of iemand uit het TFT die daar heel bewust mee bezig is. Dit kunnen door de jaren heen verschillende mensen zijn. Zoek naar mensen in je omgeving die je kind zien voor wie het is en die zich kan inleven in hun ervaringen.
Nicole: Ouders kunnen veel voor je doen, maar het is fijn om eens een ander perspectief te hebben. Andere volwassene die naar je luisteren kunnen rolmodellen voor je zijn waar je van kan leren.
Gerrit: Wij hadden mensen in ons TFT die, voordat we verhuisden, ook mijn jeugdleiding geweest waren in de kerk. Omdat ze ook in het TFT zaten kon ik daar altijd goed mee praten. Je hart luchten over iets kleins bij iemand die je begrijpt zonder uitleg is ontzettend fijn.
Maaike: Ik had een ’oom en tante’ (teamgenoten van mijn ouders) die mij heel goed kennen. Ze weten wat ik doe en moedigen mij aan. Ze zijn voor mij een balans. Zelfs nu nog, 30 jaar later.
6. Gehoord en gevalideerd voelen
Doet het er toe wat je kind voelt en ervaart? Ben je bereid om samen met je kind de pijn en de vreugde te voelen en er naar te luisteren? Kinderen ervaren veel en ze hebben het nodig dat ze gehoord worden, zodat ze ervaren dat ze er toe doen.
Één tip: het woord ‘maar’ is vaak een ontkenning van wat je net gezegd hebt. Bijvoorbeeld: ”ik snap dat je verdrietig bent.. maar het is nou eenmaal zo.” Het woord ‘maar’ ondermijnd de emotie van het kind. Beter zou zijn: “Ik snap dat je verdrietig bent. Het is ook moeilijk dat…”
Nicole: Soms lijken onze problemen zo vaag. Wat is nou eigenlijk transitional grief, of ontworteldheid, of culture-shock precies? Ik weet het soms ook allemaal niet, en juist in die momenten is het zo fijn als iemand je pijn erkent en het er laat zijn. Die het snapt zonder het te moeten uitleggen.
Gerrit: Ik voelde soms dingen die ik niet kon uitleggen. Dat zag ik ook bij mijn zusjes. Het is belangrijk dat dat er mag zijn en dat dat oké is. Ook als het negatieve emoties zijn.
7. Het gevoel hebben dat een TCK prioriteit heeft over het werk van zijn ouders
Weet je kind dat je voor hem of haar al het missiewerk zou laten vallen als het écht nodig is? Dit is een uitdaging omdat het niet altijd lukt. Het is een uitdaging om je gezin als je eerste missie te zien, zeker als er zoveel mensen verloren gaan. Wees je hiervan bewust als je jouw week- en maandplanningen maakt. Wanneer is er ruimte voor het gezin en voor elk kind als individu?
Gerrit: Dat gevoel heb ik als kind wel gehad. Het is tenslotte belangrijk werk, en voor God. Gelukkig gaven mijn ouders duidelijk aan dat familie ook belangrijk was en lieten dat ook zien. Mijn ouders kozen ervoor om bewust tijd met mij door te brengen. Als kind had een vaste avond waarbij ik met mijn vader meeging. Dat waren onze mannen momenten, waarbij ik ook over dingen kon praten. Dat vond ik altijd fijn. Ik voelde me gehoord, en het bracht balans aan in mijn leven. Als jong kind is het moeilijk om de waarde van belangrijkheid in te schatten. Maak duidelijk aan je kinderen welke mate van belangrijkheid iets heeft. Het is een abstract begrip, leg het duidelijk uit. Een tip die ik mee wil geven is: Neem je kinderen mee in processen wat passend is bij de leeftijd! Dat maakt dat je je als kind gezien voelt.
Nicole: Wij kunnen niet kiezen wat onze ouders doen voor werk. Dat kan niemand op deze wereld. Maar mijn ouders hebben altijd gezegd dat het gezin op prioriteit #1 staat, en dat liet me zien dat ze er altijd voor me waren.
8. Veilig voelen
Voelt het kind zich veilig op school, in de compound, als het bij opa en oma op bezoek moet? Wat heb je nodig om je kind de veiligheid te bieden die het nodig heeft? Dit kan betekenen dat je altijd een nachtlampje hebt, of dat je besluit je kind zelf naar school te brengen i.p.v. met een van de andere ouders mee of dat het kind niet alleen bij opa of oma is. Luister naar de verbale en non-verbale tekenen die je kind geeft.
Nicole: Van land naar land, cultuur naar cultuur, vriendengroepen naar vriendengroepen. Het is allemaal soms zo onzeker, zo nieuw, en zo verwarrend. Ik moet een veilige plek hebben. Een plek waar ik mezelf kan zijn. Die plek was mijn gezin.
Gerrit: Kinderen laten vaak zelf wel merken wat ze nodig hebben. Voor mij was dat af en toe even alleen-tijd. Of een knuffel. Of even meegenomen worden in de planning, wat we gaan doen.
Maaike: ik heb mijn kind een keer laat in de avond van een kamp opgehaald omdat ze daar niet meer wilde zijn. Het was te overweldigend voor haar. Het lijkt soms zo leuk, maar als het onveilig voelt is het geen goeie plek voor je kind.
9. Onderdeel zijn van een middelbare school
Vooral voor tieners is dit erg belangrijk. Ze kunnen zich dan hechten aan leeftijdsgenoten, onderdeel zijn van hun eigen generatie en daar ervaringen mee delen. Dit is voor de ontwikkeling van een tiener van groot belang.
Nicole: Ik was op mijn plek in high school. Het was een internationale school dus we waren gewend aan verandering en snel vrienden maken. Dat zorgde ervoor dat mensen een rol hadden in de klas en dat we als klas ook snel konden aanpassen aan nieuwe mensen en dynamieken. Iedereen was daardoor ook een onderdeel van de groep op wat voor manier dan ook.
Gerrit: Bij mij lukte dit wel redelijk, ondanks de cultuurverschillen die af en toe naar boven kwamen borrelen. Je moet er gewoon het beste van maken.