Een vraag die me afgelopen zaterdag door één van de deelnemers gevraagd werd. Ik heb zaterdag een workshop gehouden voor een groep van ongeveer 30 mensen uit meer dan 7 verschillende nationaliteiten en culturen. Tijdens de workshop hebben we het spel Rafa Rafa gespeeld, een interactief intercultureel spel. Het doel van dit spel is om te leren begrip op te brengen voor het ‘eigene’ van vreemde culturen en inzicht te krijgen in het ‘vreemde’ van je eigen cultuur. Bewust worden van je eigen cultuur en hoe jij overkomt en wat dat betekent voor de ander? Maar ook hoe stap je in een andere cultuur en leer je een andere cultuur begrijpen? Wat betekent dit voor jou in de praktijk, het leven van alle dag? Sommige van de deelnemers zijn al zo’n 15 jaar wonend in Nederland, maar anderen nog maar 8 maanden. Hoe kan je zijn wie je bent, in een voor jou zo’n vreemde cultuur? En wat betekent het voor ons Nederlanders om mensen in ons eigen land te ontmoeten die afkomstig zijn vanuit een totaal andere cultuur? Eén van de deelneemsters vertelde mij dat Nederlanders haar als dom zien omdat ze donker is, er anders uit ziet en Nederlands praat met een accent. Terwijl ze in haar land van afkomst zelfs universiteit heeft gestudeerd. Ze gaf aan dit heel moeilijk te vinden. Alleen omdat ze hier nu werkt als schoonmaakster. ‘Ik ben niet dom hoor!’. ‘Het is alleen allemaal anders gelopen’. Een andere deelnemer vertelde mij dat hij nog niet zo lang in Nederland is en zit nu in een asielzoekerscentrum. ‘Alles is nu onzeker’. ‘In mijn eigen land ben ik advocaat’ ‘Ik wil graag terug, maar als ik terug ga dan ben ik mijn leven niet zeker’. ‘Maar wat kan ik hier?’ ‘Ik heb in Nederland zelfs al een maand in de gevangenis doorgebracht omdat mijn status onzeker was’. ‘Mijn dagen afwachten’.
Na afloop van deze multiculturele workshop vroeg één van de Congolese deelnemers mij: ‘Waarom doe jij dit soort workshops?’ Een bijzonder goede vraag. Ik zat mij zelfs te bedenken, volgens mij heeft nog nooit iemand deze vraag eerder gesteld. Waarom doe ik deze workshops? Ik vertelde haar dat ik deze workshops doe, juist, om de bovenstaande verhalen. Het doet mij zo’n pijn als ik hoor dat mensen worden afgerekend op hun huidskleur, of dat ze Nederlands met een accent praten, of dat ze anders zijn, of dat ze hun schoenen in huis uit doen, of dat ze vluchteling zijn, of dat ze Ibrahim heten in plaats van Kees of Jan. Terwijl ik dit schrijf hoor ik mensen zeggen: ‘Ach dat valt toch wel mee?’ Nee, alleen door de verhalen die ik op deze zaterdagmiddag hoorde, valt het niet mee! Is het schokkend om te zien hoe mensen worden vernederd omdat ze anders zijn! Ik merk dat vaak mijn eigen volk geen ruimte geeft aan mensen die anders zijn. Ik merk dat zelfs in mijn eigen woonplaats mensen beoordeeld worden alleen al op het feit dat ze er anders uit zien. Mensen worden gediscrimineerd. Waarom? Omdat wij ze niet begrijpen? Ligt dat aan hen? Nee, ik denk dat het heel vaak aan onszelf ligt, omdat wij op onszelf gericht zijn en geen tijd willen nemen om ons in de ander te verdiepen. Nederland is van ons Nederlanders! Is dat zo?
Ik vertelde deze vrouw dat ze een bijzonder mens was. Dat ze mag zijn wie ze is! Ze was diep geraakt, de meeste mensen zien haar niet zo. Ze vertelde mij dat ze jaren lang gedacht heeft: ‘Was mijn huid maar iets lichter van kleur, was ik maar anders, dan had ik niet zoveel problemen’. Sinds een tijdje weet ze dat ze mag zijn wie ze is, en hierin niet naar anderen hoeft te luisteren. Zoals ze zelf vertelde: ‘Dat ze zwart is geboren en dat ze zwart zal sterven’. Een mooi mens in Gods ogen. Dat ze gelijk is aan ieder ander en net zoals ieder ander door God geschapen is. Gaaf om te horen dat ze zover is gekomen, maar het heeft haar wel meer dan 10 jaar van haar leven gekost. En nog worstelt ze er mee, omdat mensen haar als dom zien. Wat een onmacht, wat een verdriet, wat een onnodig verdriet. Als we maar een klein beetje meer begrip voor elkaar konden opbrengen. Als we maar een klein beetje meer elkaar als gelijke willen zien. Als we maar een klein beetje meer de ander als bijzonder mogen zien, hoe hij er ook uit ziet, hoe hij ook praat of wat hij ook doet. We mogen kinderen van God zijn. Wat een verrijking zou dat geven. Voor die ander, maar ook voor onszelf. Telkens ontdek ik weer hoeveel ik juist van deze mensen kan leren, hoe enorm ik word verrijkt door die ander die zo anders is. We kunnen van elkaar leren. Zoals ze ook vertelde: ‘Ik pik de mooie dingen vanuit de Nederlandse cultuur eruit en neem ik mee’. ‘Nee, ik ben ook niet meer Congolese, in Congo zien ze mij als die buitenlander, maar de mooie dingen van mijn eigen cultuur bewaar ik ook’. ‘Zo ben ik een mix geworden, maar wel een bijzondere mix’.
Dit herken ik. Al jarenlang ben ik zelf ook een mix, door mijn eigen ervaringen van het leven in een andere cultuur. Nooit meer zal ik de Nederlander zijn die ik was, maar ook nooit zal ik die Cambodjaan worden waaronder ik leefde, maar toch mag ik zijn die ik ben. Uniek! Dat betekent soms een inwendige strijd omdat je anders bent en anders doet, maar voor God mogen we zijn die we zijn, ook die mix!
Waarom doe ik deze workshops? Ik doe het voor al deze mensen! Ik doe het omdat ik hoop dat mensen hierdoor bewust worden van hun eigen cultuur en begrip en waardering krijgen voor het unieke van een andere cultuur. Ik doe het voor de mensen om ons heen!